Bitwa koło Helu

1 listopada polskie dowództwo postanowiło przeprowadzić akcję głównych sił floty celem wyciagnięcia okrętów niemieckich z bazy i pobicia ich przeważającymi siłami. Za przynętę miał służyć krążownik Władysław Łokietek w towarzystwie krążowników pancernych Zawisza Czarny i Mikołaj Powała. Siły główne stanowiły 1 i 2 dywizjon okrętów liniowych (7 jednostek). Od początku akcji towarzyszył pech bowiem na wysokości Kłajpedy Łokietek wszedł na minę i został ciężko uszkodzony. Na szczęście udało się opanować napływ wody do kadłuba i okręt odesłano do Windawy.

Akcję kontynuowały obydwa krążowniki pancerne, które wkrótce natknęły się na niemieckie torpedowce i dozorowce . Dwa pomocnicze dozorowce (300 i 450 t) zatopiono ogniem artyleryjskim, co nie przeszkodziło niestety w zaalarmowaniu dowództwa niemieckiego o nadchodzących okrętach polskich. Z Gdańska wyszły krążowniki pancerne Roon, Yorck, Prinz Adalbert i Friedrich Carl, zaś wkrótce z Kilonii – 2 grupa rozpoznawcza i 7 eskadra pancerników (w sumie 2 krążowniki liniowe, 2 pancerne i 5 predrednotów).

Do starcia doszło na północny wschód od Helu. Polskie krążowniki w obliczu przewagi wroga zawróciły celem wciągnięcia go pod lufy sił głównych. W trakcie pościgu uszkodzenia odniósł krążownik Zawisza Czarny, na którym jeden z pocisków wroga uszkodził maszynę sterową i w rezultacie okręt zaczął zataczać niekontrolowane kręgi, skupiając na sobie ogień okrętów niemieckich i odnosząc dalsze uszkodzenia, w tym liczne przebicia kadłuba. Na szczęście wkrótce nadciągnęły polskie pancerniki zmuszając Niemców do odwrotu. Jedna z salw drednota Stefan Batory celnie trafiła w kadłub krążownika Yorck w rejon kotłowni i maszynowni, szybko redukując jego prędkość do 10 w.  Odtąd okręt ten skazany był na zagładę – jego dobiciem zajęły się polskie predrednoty. Niejako „przy okazji” dosłownie rozstrzelały one niszczyciel V 187 który wraz z dwoma innymi usiłował osłonić ranny krążownik stawiając zasłonę dymną. Tymczasem drednoty kontynuowały pościg. W jego trakcie trafione i poważnie uszkodzone zostały jeszcze Roon i Prinz Adalbert, ale szczęśliwie dla nich żaden nie został znacznie spowolniony zanim osiągnęły linię uznawaną przez polskie dowództwo za granicę obszaru zaminowanego. Samo w sobie nie uratowało by to jeszcze może zespołu niemieckiego, ale w pewnym momencie potężna eksplozja wstrząsnęła kadłubem Kazimierza Wielkiego. Eksplozja wprawdzie nie zagroziła pływalności pancernika, ale nie wiadomo było czy okręt wszedł na minę, czy też został storpedowany (ostatecznie okazało się, że pancernik wszedł na nie znane stronie polskiej pole minowe). Dalszą akcję uznano za zbyt ryzykowną i okręty zawróciły. Tym samym jednostki niemieckie, choć postrzelane, zdołały jednak ujść.   

Tymczasem rozgrywał się dramat krążownika Zawisza Czarny, który nie dość że miał uszkodzony ster to jeszcze w wyniku trafień w rejonie linii wodnej powoli lecz nieubłaganie nabierał wody. W końcu zalane zostały przedziały napędowe i okręt stanął. Na hol wziął go predrednot Konstanty II i obydwie jednostki podjęły w żółwim tempie marsz ku Połądze. Ponieważ wciąż nie udawało się powstrzymać napływu wody do kadłuba, nie ryzykowano wprowadzania okrętu do portu, gdyż mógłby skutecznie zablokować kanał portowy. Podjęto więc decyzję o osadzeniu jednostki na mieliźnie koło wejścia do portu i ewentualnym późniejszym jej podniesieniu.