Nalot na Świnoujście

Od 1915 r. polska flota posiada na Bałtyku dwa transportowce wodnosamolotów, z których każdy może zabrać 5 maszyn typu Grigorowicz M-5. Zasadniczo są one przeznaczone do prowadzenia rozpoznania, niemniej mogą zabrać niewielki (40 kg) ładunek bomb. To podsunęło dowództwu myśl, aby dokonać z ich wykorzystaniem niespodziewanego ataku na któryś z portów niemieckich. Początkowo planowano zaatakować Gdańsk, ale ponieważ był on już wielokrotnie nękany przez sterowce, należało się spodziewać że Niemcy będą tam przygotowani na odparcie ataku i trzeba by się liczyć z poważnymi stratami. Ostatecznie wybór padł na Świnoujście.

Oczywiście tak głębokie zapuszczenie się na południowy Bałtyk dla stosunkowo powolnych okrętów lotniczych było dość ryzykowne, dlatego otrzymały stosowną osłonę. Bezpośrednio eskortować je miały wielki krążownik Władysław Łokietek, 3 krążowniki z 2 dywizjonu i 8 niszczycieli, zaś dalszą osłonę miały stanowić wszystkie posiadane 4 drednoty.

Niestety, operacji nie udało się zachować w całkowitej tajemnicy i Niemcy wiedzieli że coś się na południowym Bałtyku szykuje, choć nie do końca byli świadomi co. Niemniej na wszelki wypadek trzymali w Kilonii 2 grupę rozpoznawczą (krążowniki liniowe Von Der Tann i Waldersee i krążownik pancerny Stosch) w gotowości do natychmiastowego wyjścia w morze.

Samo wyjście w morze polskich okrętów przeszło niezauważone przez Niemców, ale w trakcie rejsu zostały one dostrzeżone przez okręt podwodny, który wprawdzie nie zdołał zająć pozycji do ataku, ale zaalarmował własne dowództwo. Krążowniki z Kilonii podniosły kotwicę.

Tymczasem polski zespół osiągnął pozycję do ataku opodal Bornholmu. Transportowce rozpoczęły stawianie wodnosamolotów na wodzie. Zajęło to trochę czasu w trakcie którego napatoczył się 120-tonowy wrogi pomocniczy dozorowiec. Nasze niszczyciele ruszyły ku niemu i zatopiły go ogniem z dział gdy tylko zidentyfikowały jego przynależność. Należało sądzić, że wróg o akcji jest już powiadomiony, ale że wszystkie aeroplany już zwodowano, postanowiono jej nie przerywać.

Niestety lot ku celowi nie obył się bez kłopotów. Jeden z samolotów miał awarię silnika i musiał awaryjnie wodować. Drugi w ogóle gdzieś zaginął i los jego jest nieznany. Nad port ostatecznie dotarło 8 maszyn, z których 7 udało się zrzucić bomby. Jedna z maszyn miała bowiem awarię wyrzutnika i musiała zawrócić z bombami. Atak przyniósł umiarkowane skutki. Z 14 bomb trafiły 2, topiąc pomocniczy trałowiec (90 ton) i uszkadzając statek handlowy. Niemcy istotnie byli nieprzygotowani na odparcie ataku, dlatego nie zadali atakującym samolotom żadnych strat i wszystkie maszyny zdołały szczęśliwie powrócić do swoich okrętów.

W niesprzyjającym momencie, gdy transportowce podejmowały na swoje pokłady wodnosamoloty, na horyzoncie pojawiły się wrogie krążowniki liniowe. Ruszył ku nim odważnie Władysław Łokietek, i osiągnął tyle, że padające wokół niemieckich okrętów jego ciężkie pociski na jakiś czas uniemożliwiły im atak na transportowce. Tym samym zapewnił im czas, w trakcie którego przyszło wybawienie – bowiem na plac boju nadciągnęły polskie siły główne. Tym razem role się odwróciły i to Niemcy znaleźli się w obliczu przeważających sił nieprzyjaciela. Doszło do krótkotrwałego, ale gwałtownego boju artyleryjskiego, w wyniku którego ciężko uszkodzony został krążownik Waldersee, który utracił dwa działa i miał przebicia poniżej linii wodnej. W tej sytuacji niemiecki admirał dał sygnał do odwrotu i jednocześnie osłaniającego go ataku niszczycieli. Widząc to, polski dowódca rzucił do ataku własne niszczyciele. Bilans tego starcia okazał się remisowy – od niemieckiej torpedy zatonął niszczyciel Buława, zaś niemiecki V 5 trafiony przez ciężki pocisk z Bolesława Chrobrego został dobity przez polskie niszczyciele. W tym czasie wrogie krążowniki liniowe postawiły zasłonę dymną i zdołały się oddalić, zaś polskie pancerniki nie kontynuowały pościgu, gdyż uznano to za nie rokujące szans doścignięcia przeciwnika i z powodu bezpośredniej bliskości jego baz i spodziewanych pól minowych - za zbyt niebezpieczne.

Ostatecznie akcja zakończyła się bardziej propagandowym niż realnym sukcesem. Za cenę jednego niszczyciela i dwóch samolotów udało się wykonać atak na dalekim zapleczu wroga. Nie zmieniło to w żaden sposób układu sił i kolei wojny, ale pokazało, że wróg nigdzie nie może czuć się do końca bezpiecznie i z pewnością dodało otuchy własnym wojskom walczącym na froncie, jak również ludności cywilnej.