Atak na Gdańsk

Wkrótce po opisanym niedawno rajdzie polskich sił pod niemieckie wybrzeże dowództwo floty opracowało plan niekonwencjonalnego ataku na port w Gdańsku przy pomocy jednostki wypełnionej ładunkiem wybuchowym, czyli brandera w nowoczesnym wydaniu (klasyczne brandery epoki żagla były jednostkami zapalającymi).

Postanowiono skorzystać z zagarniętego w poprzedniej akcji niemieckiego masowca Brunhilda, przez co spodziewano się osiągnąć zaskoczenie i  opóźnienie reakcji Niemców, co mogło by stworzyć szansę dojścia brandera w rejon portu. Opcję użycia któregoś ze starych okrętów wojennych odrzucono ze względu na niemożność uzyskania zaskoczenia w przypadku użycia takiego brandera i praktycznie zerowe szanse powodzenia akcji w obliczu silnej artylerii nadbrzeżnej (szacowanej przez wywiad na co najmniej 10 dział kal. 210 mm, kilkanaście kal. 150 mm, a nadto liczne haubice i moździerze).  Użycie natomiast zdobycznego statku stwarzało natomiast pewne szanse na  powodzenie. Tak się szczęśliwie złożyło, że jego portem macierzystym był Gdańsk. Dlatego domniemywano, że o ile wieść o jego utracie jeszcze się nie rozniosła, to pojawienie się go w Gdańsku nie powinno nikogo specjalnie zdziwić, a przynajmniej dać załodze cenny czas na zbliżenie się do celu.

Plan akcji zakładał użycie oprócz Brunhildy dwóch starych okrętów podwodnych, które miały iść na holu statku. Przed akcją hole miały zostać odcięte, po czym statek miał  wejść do portu lub przynajmniej dostać się w jego pobliże i zostać wysadzony w powietrze, w miarę możliwości blisko jakiejś większej jednostki wroga. Szkieletowa załoga statku miała się ewakuować na łodziach, co dawało jakieś szanse przeżycia, ale już nie uniknięcia niewoli. Gdyby natomiast nie udało się osiągnąć zaskoczenia, brander miał skierować się ku bateriom artyleryjskim w Brzeźnie i eksplodować na plaży.  W drugim etapie akcji zaatakować miały okręty podwodne Delfin i Szczupak wypełnione materiałami wybuchowymi. Zakładano, że wejdą do kanału portowego w pozycji półzanurzonej,  by dać załogom szansę na ewakuację.

Akcję przeprowadzono nad ranem 10 sierpnia, kiedy spodziewano się najmniejszej czujności wroga. Całą kawalkada szła w zaciemnieniu, by uniknąć przedwczesnego wykrycia. Szczęśliwie udało się uniknąć niemieckich jednostek pełniących dozór i ok. godz. 2:30 cała kawalkada znalazła się na wysokości Helu. Wtedy odcięto hole na których płynęły okręty podwodne i odtąd kontynuowały one rejs samodzielnie.

Po godz. 4:00 zbliżająca się do portu Brunhilda została wykryta przez Niemców. Niestety nie udało się osiągnąć zaskoczenia, gdyż obronę portu zaalarmował brak podania przez statek ustalonego sygnału rozpoznawczego. Gdy pomimo kilkukrotnych wezwań nie został on podany, bateria  nadbrzeżna na Westerplatte otworzyła ogień. Zgodnie z planem, w tej sytuacji brander skręcił w prawo lecz wkrótce dostał się pod celny ogień baterii plażowej w Brzeżnie. Któreś z kolei trafienie pociskiem kal. 150 mm spowodowało eksplozję 200 ton ładunku wybuchowego, która dosłownie rozerwała brander na strzępy. Ponieważ jednak wybuch nastąpił w odległości ponad 1,5 km od brzegu, strat wrogowi  nie przysporzył żadnych.

W panujących wciąż ciemnościach, w chaosie i rozgardiaszu jakie zapanowały po pierwszej fazie ataku nikt nie zwrócił uwagi na wchodzące do portu dwa okręty podwodne, czy raczej ich mikroskopijne kioski wystające ponad powierzchnię wody.

W tym czasie w porcie znajdowały się 4 krążowniki pancernopokładowe, 1 awizo, kilka mniejszych okrętów oraz liczne jednostki cywilne.

Pierwszy z naszych okrętów podwodnych skierował się w kierunku Westerplatte. W przylegającym doń basenie portowym znajdowała się większość okrętów wojennych, w tym wszystkie krążowniki. Załogi ich zachowały jednak czujność i wykryły okręt podwodny zanim ten zdołał się zbliżyć. Zmasowany ostrzał szybkostrzelnych dział z krążowników doprowadził do unieruchomienia podwodnego brandera a zaraz potem do jego eksplozji w odległości kilkuset metrów od celu.  

Więcej szczęścia miała druga jednostka, która skierowała się do basenu zachodniego, gdzie stał m.in. prom pasażersko-kolejowy Preussen (2954 BRT), który został przejęty przez marynarkę wojenną i oczekiwał na przebudowę na pomocniczy stawiacz min. Załodze Delfina udało się skierować swój okręt na ten właśnie cel i pomyślnie ewakuować się z pokładu. Eksplozja 3 ton trotylu tuż przy burcie promu spowodowała jego błyskawiczne zatonięcie. Duże straty od podmuchu i odłamków odniósł też stojący opodal duży torpedowiec (okręt flagowy dywizjonu torpedowców) D 3, którego uszkodzenia okazały się na tyle poważne, że nie został już nigdy wyremontowany.  

Ogólnie akcja zakończyła się ledwie umiarkowanym sukcesem, i wykazała raczej brak szans na zadanie wrogiej flocie poważniejszych strat tą drogą.