Desant na Mierzei Wiślanej

W pierwszej połowie sierpniu 1914 r. postanowiono przeprowadzić dywersyjny desant na Mierzei Wiślanej, mający odciągnąć część sił niemieckich z frontu i ułatwić ofensywę wojsk rosyjskich i polskich w Prusach Wschodnich. Do operacji wyznaczono znaczne siły floty. 1 dywizjon okrętów liniowych (4 pancerniki) w osłonie 1 flotylli niszczycieli miał osłaniać zespół desantowy od strony Gdańska. Miejsce lądowania, wobec braku pewnych informacji o znajdujących się tam siłach wroga miały ostrzelać monitory Peleus i Jazon, osłaniane przez 4 niszczyciele. Natomiast przejście w domniemanych niemieckich polach minowych miały wytrałować jednostki z 1 i 2 flotylli trałowców (łącznie 17 jednostek). Statki transportowe (transportowiec wojska Polesie i 2 zmobilizowane statki pasażerskie) miały przewieźć w dwóch rzutach brygadę piechoty z lekką bronią (5600 żołnierzy). Oddziały miały lądować na mierzei z wykorzystaniem licznych łodzi płaskodennych, szalup, promów, barkasów itp. jednostek pływających. Miejsce lądowania wyznaczono w rejonie Sztutowa, skąd ewentualnie można by rozwinąć natarcie w kierunku Elbląga, a w przypadku silnego przeciwdziałania można by się okopać i bronić na stosunkowo krótkim odcinku między Zalewem Wiślanym a morzem, i zabezpieczyć tym samym ewakuację.

Organizacja sił desantowych  (zwłaszcza środków pływających przeznaczonych do przewozu oddziałów na ląd)  nieco się przeciągnęła, wskutek czego do lądowania doszło dopiero 28 sierpnia 1914 r. Lądujące oddziały napotkały zaledwie symboliczny opór. Obrona wybrzeża była tu słaba, składała się tylko z kilku kompanii i lekkiej artylerii, a dodatkowo została przetrzebiona kilkugodzinnym ostrzałem ciężkiej artylerii monitorów.

Wkrótce jednak zaczęły napływać informacje o klęsce pod Tannenbergiem i odwrocie sił rosyjsko-polskich. W tej sytuacji odwołano drugi rzut desantu planowany na 30 sierpnia, a transportowce na które w Lipawie już ładowano żołnierzy pospiesznie zaczęto opróżniać, by wysłać je po oddziały pierwszego rzutu.

Tymczasem zespół niemieckich okrętów nawodnych stacjonujący w Gdańsku, wobec przewagi sił polskich na morzu  nie podjął żadnego przeciwdziałania. Wyszedł w morze natomiast okręt podwodny UA. Nie udało mu się zająć pozycji do ataku na pancerniki krążące na wysokości Helu, ale za to natknął się na zespół transportowców. Zdołał wykonać atak na transportowiec Polesie, który ugodzony torpedą w okolice maszynowni, stracił prędkość po czym przewrócił się na burtę. Niemiecki okręt próbował zaatakować również pozostałe transportowce, ale miał problemy ze zbiornikami balastowymi, wskutek czego na chwilę jego kiosk wynurzył się nad powierzchnię wody, ściągając na siebie gwałtowny ogień osłaniających transportowce niszczycieli. Niestety żaden z pocisków nie trafił, ale dowódca niemiecki postanowił więcej nie ryzykować i oddalił się z miejsca akcji.

Tymczasem na plażach trwała pospieszna akcja załadunku na pokłady transportowców, bowiem zdawano sobie sprawę z możliwości ataku przez okręty podwodne, a ponadto Niemcy ściągali wszystkie dostępne oddziały lądowe z okolicy, w tym z Elbląga i Gdańska. Pochód oddziałów niemieckich został powstrzymany ogniem pancerników i monitorów, co dało czas na ewakuację. W ciągu kilkunastu godzin większość żołnierzy upchano na pokładach dwóch pozostałych transportowców, którymi bezpiecznie powrócili do bazy w Lipawie. Większość sprzętu niestety trzeba było jednak porzucić na plażach Mierzei Wiślanej.