Bitwa koło Łeby

Na przełomie lutego i marca sytuacja Połągi była niewesoła. Twierdza była oblegana od południa i wschodu przez silne zgrupowanie wojsk niemieckich, utrzymując połączenie z resztą kraju jedynie przez wąski pas nadbrzeżny od strony północnej. Ta okoliczność została dostrzeżona przez wroga który postanowił wysadzić desant na północ od Połągi by domknąć pierścień okrążenia  i tym samym przyspieszyć upadek twierdzy. Flotyllę desantową (10 jednostek wiozących 8000 żołnierzy) miały osłaniać główne siły Hochseeflotte w postaci 3 i 6 eskadry (łącznie 14 drednotów, w tym Bayern, 5 typu Konig, 4 typu Kaiser i 4 typu Helgoland), w towarzystwie 2 i 7  grupy rozpoznawczej (2 krążowniki liniowe, 2 pancerne i 6 lekkich) oraz licznych sił lekkich.

Polskie dowództwo było ostrzeżone o szykowanej akcji niemieckiej, ale informacje wywiadu były nieprecyzyjne, wskutek czego spodziewano się raczej rajdu sił Hippera (które już wylizały rany po bitwie pod Dogger Bank), niż akcji głównych sił Hochseflotte. A mając w pamięci wyczyny niemieckich krążowników liniowych u brzegów W. Brytanii, postanowiono aktywnie im przeciwdziałać. Gdy tylko nadeszły informacje o rejsie floty niemieckiej, z Lipawy w morze wyszedł 1 dywizjon okrętów liniowych, 2 i 3 dywizjon krążowników w eskorcie 2 flotylli niszczycieli, biorąc kurs południowo-zachodni. Do zespołu dołączono też wyremontowany wielki krążownik Władysław Łokietek, dla którego była to pierwsza akcja bojowa po uszkodzeniach odniesionych w listopadzie 1914 r.

Spotkanie w flotą niemiecką nastąpiło mniej więcej na wysokości Łeby, przy czym niewiele brakowało a do starcia by nie doszło a floty z powodu kiepskiej pogody i ograniczonej widzialności rozminęły by się na kontrkursach o ledwie kilka mil morskich. Tak się jednak nie stało, bowiem nad ranem 6 marca polskie niszczyciele wypatrzyły majaczącą na południu sylwetkę niezidentyfikowanego okrętu. Pospieszyły więc sprawdzić cóż to za jednostka. Wkrótce nieznany okręt – był nim krążownik Strassburg z 7 grupy rozpoznawczej, otworzył ogień. To rozwiało wszelkie wątpliwości, a jednocześnie ściągnęło wrogie floty ku sobie. Polskie pancerniki idące dotąd na zachód, skręciły na kurs 210, niemieckie zaś na niemal dokładnie przeciwny i tylko kwestią czasu stało się, kiedy dojdzie do boju artyleryjskiego i to na naprawdę bliskich dystansach…

Niemiecki dowódca wykazał się w tym momencie sporą przebiegłością – wiedząc że z pewnością ma co najmniej 2-krotną przewagę liczebną nakazał niezależne działanie obydwu swoich eskadr liniowych. Idąca na czele 6 eskadra miała iść wprost na siły polskie, i podjąć z nimi bój w szyku liniowym, zaś idąca z tyłu 3 eskadra, korzystając z fatalnej pogody miała spróbować zajść przeciwnika od drugiej strony biorąc go w dwa ognie. 

W panującej szarówce niemieckie okręty pojawiały się na południu kolejno, więc polski admirał nie od razu zorientował się w ich liczbie, ani zamiarach wroga. Gdy warunki umożliwiły prowadzenie ognia polskie pancerniki wykręciły w lewo na kurs 90. Podobny kurs obrała niemiecka 6 eskadra. Tymczasem nie zauważona 3 eskadra parła nadal na północ, grożąc okrążeniem polskiego zespołu.

Na razie jednak rozgorzał bój między zespołem polskim a 6 eskadrą. Od początku okręty polskie strzelały bardzo dobrze, osiągając liczne trafienia, między innymi w Oldenburga który utracił 2 wieże, oraz Bayerna, który otrzymał trafienie pociskiem 320 mm w rejonie linii wodnej na dziobie, wskutek czego nabrał sporo wody i stracił na prędkości. Kilka trafień mieli tez Niemcy, na szczęście bez poważniejszych konsekwencji.

Tymczasem idące początkowo przed szykiem pancerników polskie krążowniki z pewnym opóźnieniem powtórzyły manewr sił głównych (skręt na południe) przez co szczęśliwie dla siebie rozminęły się z niemiecką 3 eskadrą, i wyszły wprost na idące tyłem niemieckie transportowce. Oczywiście konwój od razu poszedł w rozsypkę, a polskim okrętom w krótkim czasie udało się zatopić 2 transportowce (5000 BRT i 3900 BRT) a 3 kolejne uszkodzić. Tym samym niebezpieczeństwo wrogiego desantu zostało zażegnane.

W boju sił głównych, po początkowych sukcesach, sytuacja zaczęła natomiast przybierać niekorzystny obrót dla strony polskiej, bowiem doszło w końcu do faktycznego okrążenia od północy przez siły niemieckiej 3 eskadry, a w dodatku wrogie krążowniki liniowe zaczęły wysuwać się do przodu, co mogło grozić skrajnie niebezpieczną sytuacją odcięcia naszych sił od własnych baz i okrążenia z trzech stron. Polski admirał podjął więc decyzję o zwiększeniu prędkości do maksymalnej i przerwania tym samym boju.

Aby ułatwić sobie oderwanie się od wroga, do akcji rzucono niszczyciele, które zaatakowały 3 eskadrę niemiecką. Nie udało się co prawda uzyskać trafień, ale wrogie drednoty zostały zmuszone do wykonania uniku, co skutecznie wyłączyło je z dalszej akcji przeciw polskim pancernikom. Ceną za to była niestety utrata niszczyciela Weles, który trafiony pociskiem 305 mm z drednota Grosser Kurfurst, utracił prędkość i został ostatecznie rozstrzelany przez artylerię średnią niemieckich okrętów.

Niestety, zanim się udało przerwać bój sił głównych, kilka poważnych trafień otrzymał przedostatni w szyku polskim drednot Kazimierz II Sprawiedliwy, w tym  w okolice linii wodnej i maszynowi. To spowodowało znaczny napływ wody do kadłuba i ograniczyło jego prędkość do 22 w. przez co zaczął zostawać w tyle.  Dodatkowo doszło do zaklinowania jednej z wież na śródokręciu.

Reszta zespołu rwała tymczasem do przodu z pełną mocą maszyn. Wkrótce kontakt bojowy z niemieckimi pancernikami został przerwany i tylko Von Der Tann i Waldersee dotrzymywały naszym jednostkom kroku. Szczęśliwie w pewnym momencie udało się rozbić pancerne stanowisko dowodzenia na tym pierwszym okręcie  co pozbawiło go całego dowództwa i wprowadziło spore zamieszanie w zespole niemieckim. Dodatkowo jednostki zbliżyły się do akwenu uważanego przez niemieckie dowództwo za zaminowany, a więc zbyt niebezpieczny dla operowania ciężkich okrętów. W tej sytuacji obydwa krążowniki zawróciły. Zdążyły jeszcze wymienić kilka salw z uchodzącym na wschód pechowym Kazimierzem II Sprawiedliwym, na którym w wyniku tego wyłączone zostały z akcji zostały kolejne 2 działa.  Niejako na odchodnym uszkodzony okręt został jeszcze zaatakowany przez towarzyszące niemieckim krążownikom liniowym niszczyciele, z których jednemu udało się ulokować dwie celne torpedy w jego prawą burtę.   

W niezbyt ciekawej sytuacji znalazły się natomiast polskie krążowniki, które między sobą a bazami miały niemal całą wrogą flotę, a dodatkowo zaczęły im się naprzykrzać niemieckie jednostki z 7 grupy rozpoznawczej. Kiedy jednak potężne 274 mm kuferki Łokietka zaczęły padać wokół flagowego Graudenza, niemieckie okręty wycofały się. Nie zmieniło to jednak faktu, ze trzeba było jakoś znaleźć wyjście z sytuacji. Polski dowódca nakazał skręcić na północ ku strefie gorszej pogody. Tam zespół skrył się w deszczowym szkwale a następnie przez wody terytorialne Szwecji, z dala od okrętów wroga zdołał powrócić do własnych baz.   

Ostatnim epizodem bitwy okazała się walka o utrzymanie na powierzchni drednota Kazimierz II Sprawiedliwy, na którym wciąż zwiększała się ilość wody w kadłubie, powodując dalszy spadek prędkości i duże przegłębienie na dziób. Wlokący się z prędkością 12 w.  pancernik został jeszcze  zaatakowany przez wrogiego u-boota, na szczęście bezskutecznie. Ostatecznie ciężko uszkodzony okręt udało się z dużym trudem doprowadzić do bazy w Lipawie, gdzie osiadł na dnie wewnątrz portu wojennego.