Bitwa konwojowa na Bałtyku

Straty ponoszone przez niemiecką żeglugę na Bałtyku w 1915 r. skłoniły Niemców do wprowadzenia w roku kolejnym systemu konwojów, ochranianych przez okręty wojenne.

5 czerwca 1916 r. rosyjskie dowództwo otrzymało od poselstwa brytyjskiego w Sztokholmie informacje o planowanym w dniach 5, 10 i 13 czerwca wyjściu z portów szwedzkich trzech kolejnych konwojów z ładunkiem łącznie 84.000 ton rudy do Niemiec. Na zorganizowanie akcji przeciwko pierwszemu z konwojów było już za późno, postanowiono więc zaatakować drugi, a także przekazać otrzymane informacje stronie polskiej. Na skutek różnych okoliczności, w tym prawdopodobnego zaniedbania strony rosyjskiej, do dowództwa floty polskiej wieści dotarły dopiero 10 czerwca. Tymczasem akcja rosyjska z 10 czerwca zakończyła się niepowodzeniem. Pozostało zaatakować wspólnymi siłami trzeci konwój. Okręty rosyjskie miały poszukiwać konwoju w rejonie między Gotlandią a zatoką Norrkoping, zaś polskie (10 niszczycieli typu Perun i Rapier, podzielonych na 3 zespoły) – podejść od południa i zaczaić się na zachód od Gotlandii, tak by uniemożliwić statkom prześlizgnięcie się przez Cieśninę Kalmarską.

Konwój wyruszył w południe 13 czerwca w składzie 14 frachtowców, osłanianych przez 2 krążowniki pomocnicze – Kronprinz Wilhelm (1700 ton) i Hermann (2030 ton), każdy uzbrojony w 4 działa 105 mm, 3 torpedowce i 2 pomocnicze trałowce.

Okazało się, że Rosjanie w nocy z 13 na 14 czerwca rozminęli się z konwojem. Jedynie okręt podwodny Wołk zdołał storpedować i zatopić jeden z frachtowców na wysokości Visby. Więcej szczęścia miały polskie okręty, a dokładniej ich zespół operujący najdalej na zachód, które natknęły się na liczący teraz 13 statków konwój przed południem 14 czerwca. Niemieckie jednostki były powolne, stąd niszczyciele nie miały większego problemu w odcięciu ich od szwedzkich brzegów. Już po pierwszych salwach, konwój poszedł w rozsypkę, i każdy statek szukał ratunku na własną rękę. Tymczasem eskorta usiłowała związać walką polskie niszczyciele. Udało się to o tyle, że dwa z trzech polskich niszczycieli musiały się zająć jednocześnie wrogimi krążownikami pomocniczymi i odpieraniem ataków torpedowców i nie miały możliwości uderzyć na statki handlowe. Tymczasem zapolował na nie trzeci nasz okręt, topiąc 2 frachtowce (1900 BRT i 2550 BRT). Po niedługim czasie na pole bitwy nadciągnęły 4 kolejne niszczyciele, z których 2 dołączyły do boju z eskortą a kolejne pogoniły za frachtowcami. W pewnym momencie celna torpeda z T 108 ugodziła w Swaroga, niemal odrywając mu rufę. Na szczęście jednak udało się powstrzymać napływ wody i okręt utrzymał się na wodzie, a nawet kontynuował ogień z ocalałego działa na dziobie, odpędzając w końcu wrogi torpedowiec. Uszkodzony niszczyciel został wzięty na cel jeszcze przez T 91, ale ten został celnie ugodzony pociskiem 102 mm w maszynownię, co zredukowało jego prędkość i ostatecznie przypieczętowało jego los. Tymczasem równie fatalnie poczynały sobie obydwa niemieckie krążowniki pomocnicze, których artyleria teoretycznie mogła dużo zdziałać przeciwko niszczycielom. Słabo wyszkolone załogi złożone z rezerwistów strzelały jednak wolno i niecelnie, w efekcie osiągnęły tylko kilka pojedynczych trafień na polskich okrętach, nie zadając im poważniejszych szkód.

Ostatecznie bój skończył się storpedowaniem i zatopieniem obydwu wrogich krążowników oraz torpedowca T 91 (310 ton), zaś ze statków uchodzących w kierunku Gotlandii zatopiono 5 o łącznym tonażu 11.170 BRT. Straty polskie ograniczyły się do ciężko uszkodzonego torpedą niszczyciela Swaróg, który musiał zostać wzięty na hol, oraz kilku lżej uszkodzonych ogniem artyleryjskim.

W końcu na plac boju nadciągnęły od północy okręty rosyjskie, które przechwyciły kolejne 2 niemieckie frachtowce.

Tak więc bitwa zakończyła się pełnym sukcesem strony polsko-rosyjskiej. Konwój praktycznie został rozbity. Zniszczeniu uległo w sumie 10 z 14 statków, z czego 7 o łącznym tonażu 15.620 BRT przypada na konto polskich okrętów. Do tego dochodzą jeszcze zatopione okręty eskorty - 2 krążowniki pomocnicze i torpedowiec.