Casus belli

Tradycją na przełomie wieków było, że siły morskie Królestwa Polskiego na dalekim wschodzie brały od czasu do czasu udział we wspólnych ćwiczeniach z rosyjską eskadrą bazującą w Port Arturze. Nie inaczej było na przełomie stycznia i lutego 1904 r. – w manewrach wzięły udział krążownik pancerny Władysław Łokietek, krążownik pancernopokładowy Stefan Czarniecki i kanonierka (dawny mały krążownik) Menelaos ze składu eskadry hajnańskiej (pancernik Kazimierz II Sprawiedliwy akurat miał awarię kotłów i w ćwiczeniach nie uczestniczył). 4 lutego 1904 r. okręty wróciły z ćwiczeń i nieopatrznie zakotwiczyły na zewnętrznej redzie Port Artura, czym zostały narażone na niespodziewany atak. Tak też się stało w nocy z 8 na 9 lutego. Japończycy zaatakowali bez wypowiedzenia wojny. 10 niszczycieli przeprowadziło zaskakujący atak torpedowy na zakotwiczone jednostki (w domyśle atakujących – rosyjskie..). Przeprowadzony nie bez problemów atak (tuż przed zderzyły się Oboro z Ikazuchi, a Inazuma chwilowo opuścił szyk) przyniósł dość znaczące starty wśród atakowanych – z 16 torped trafiły 4, w pancerniki Retwizan i Cesariewicz, krążownik Pałłada oraz krążownik pancerny Władysław Łokietek. O ile okręty rosyjskie odniosły uszkodzenia (co prawda – w przypadku pancerników dość ciężkie), o tyle polski krążownik pancerny miał wielkiego pecha – torpeda wystrzelona prawdopodobnie z Akatsuki z dystansu 600 m trafiła w okolice dziobowego masztu, powodując szybki przechył jednostki i zanurzanie się dziobem, a po 20 minutach jej przewrócenie się do góry stępką. Znać o sobie dała tu słaba ochrona (a w zasadzie jej brak)  podwodnej części wiekowego już okrętu, nieprzystosowanego zupełnie do wytrzymywania trafień torpedami.

Efekt zaskoczenia był zupełny – zaatakowane jednostki dopiero po kilku minutach zdołały otworzyć chaotyczny i w większości niecelny ogień. Lekkie uszkodzenia odniósł tylko niszczyciel Akatsuki, na którym pocisk 120 mm ze Stefana Czarnieckiego przebił jeden z kominów.

Ponieważ jednak atak nie spełnił oczekiwań dowództwa japońskiego (flota rosyjska nie została rozgromiona, choć dwa pancerniki na długo zostały wyłączone z działań), adm. Togo zdecydował się podjąć stałą blokadę rosyjsko-polskich sił w Port Arturze.

W dniu 10 lutego car Mikołaj II wypowiedział wojnę Japonii. Tego samego dnia sprawa wojny z Japonią stanęła na nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Państwa w Warszawie. Jak łatwo można się domyślić, wątpliwości co do następnego korku zarówno monarcha jak i rada nie mieli żadnych..