Flota polska w XIX w. - kanonierka flat-iron

Jednostka, która dzisiaj prezentuje, należy do bardzo popularnej latach 70-tych i 80-tych XIX w. klasy okrętów wojennych. Jest to kanonierka typu „flat-iron” (żelazko – od kształtu tych okrętów), czyli mały okręt wyposażony w jedno ciężkie działo. Okręty tej klasy budowane były nieomal masowo prze wszystkie ważniejsze floty tamtych czasów, jako tanie okręty obrony wybrzeża. Doświadczenia wojenne (np. bitwa pod Foochow, gdzie chińskie okręty tej klasy zostały dosłownie rozstrzelane przez krążowniki francuskie) wykazały jednak, że niezbyt się do tego nadają, za to mogą się sprawdzić jako okręty ofensywne, do ostrzału pozycji lądowych które są nieruchome, a dzięki małemu zanurzeniu można było podejść do nich bliżej niż większymi okrętami. Dzięki stosowaniu na ogół dwóch śrub napędowych, kanonierki te były zazwyczaj dość zwrotne, ale przy swych rozmiarach – nie grzeszyły nadmiernie dobrą dzielnością morską. Przez to również okręty te nie nadawały się do walki z wrogimi jednostkami pływającymi, które przy większych wymiarach były lepszą platformą dla dział i zapewniały lepsze warunki ich obsłudze.

Cechą wspólną prawie wszystkich kanonierek typu „flat-iron” było umieszczenie jednego ciężkiego działa (czasem monstrualnie wręcz wielkiego – na włoskich  okrętach była to 16-calówka!) na stanowisku na dziobie, z możliwością strzelania wzdłuż osi wzdłużnej okrętu lub z niewielkim od niej odchyleniem (chodziło o to, że odrzut działa mógł by zagrozić stabilności jednostki w przypadku strzału na burtę). Ciekawostką jest, że z racji niezwykłej relacji wagi dział do wielkości tych jednostek zwano je nieraz wręcz pływającymi lawetami dla dział.

Pierwsza kanonierka „flat-iron” dla floty polskiej jest wyposażona w jedno działo odtylcowe kal. 203 mm (więc wcale nie takie wielkie na tle okrętów innych flot) i podobnie jak większość analogicznych jednostek w innych flotach – pozbawiona jest ożaglowania.

Wilkołak, polish flat-iron gunboat laid down 1874

Displacement:
    187 t light; 200 t standard; 220 t normal; 236 t full load

Dimensions: Length overall / water x beam x draught
    86,98 ft / 84,97 ft x 23,23 ft x 7,58 ft (normal load)
    26,51 m / 25,90 m x 7,08 m  x 2,31 m

Armament:
      1 - 7,99" / 203 mm guns in single mounts, 193,99lbs / 87,99kg shells, 1874 Model
      Breech loading gun in deck mount
      on centreline forward
    Weight of broadside 194 lbs / 88 kg
    Shells per gun, main battery: 80

Machinery:
    Coal fired boilers, simple reciprocating steam engines,
    Direct drive, 2 shafts, 466 ihp / 348 Kw = 12,00 kts
    Range 1 500nm at 7,00 kts
    Bunker at max displacement = 36 tons (100% coal)

Complement:
    28 - 37

Cost:
    £0,036 million / $0,142 million

Distribution of weights at normal displacement:
    Armament: 24 tons, 11,0%
    Machinery: 62 tons, 28,1%
    Hull, fittings & equipment: 101 tons, 45,9%
    Fuel, ammunition & stores: 33 tons, 15,0%
    Miscellaneous weights: 0 tons, 0,0%

Overall survivability and seakeeping ability:
    Survivability (Non-critical penetrating hits needed to sink ship):
      75 lbs / 34 Kg = 0,4 x 8,0 " / 203 mm shells or 0,1 torpedoes
    Stability (Unstable if below 1.00): 1,61
    Metacentric height 1,2 ft / 0,4 m
    Roll period: 8,7 seconds
    Steadiness    - As gun platform (Average = 50 %): 43 %
            - Recoil effect (Restricted arc if above 1.00): 0,29
    Seaboat quality  (Average = 1.00): 0,72

Hull form characteristics:
    Hull has low forecastle
    Block coefficient: 0,515
    Length to Beam Ratio: 3,66 : 1
    'Natural speed' for length: 9,22 kts
    Power going to wave formation at top speed: 68 %
    Trim (Max stability = 0, Max steadiness = 100): 50
    Bow angle (Positive = bow angles forward): 0,00 degrees
    Stern overhang: 2,00 ft / 0,61 m
    Freeboard (% = measuring location as a percentage of overall length):
       - Stem:        4,49 ft / 1,37 m
       - Forecastle (14%):    4,49 ft / 1,37 m (6,99 ft / 2,13 m aft of break)
       - Mid (65%):        5,48 ft / 1,67 m
       - Quarterdeck (15%):    5,97 ft / 1,82 m
       - Stern:        5,97 ft / 1,82 m
       - Average freeboard:    5,85 ft / 1,78 m
    Ship tends to be wet forward

Ship space, strength and comments:
    Space    - Hull below water (magazines/engines, low = better): 170,9%
        - Above water (accommodation/working, high = better): 55,2%
    Waterplane Area: 1 333 Square feet or 124 Square metres
    Displacement factor (Displacement / loading): 54%
    Structure weight / hull surface area: 51 lbs/sq ft or 249 Kg/sq metre
    Hull strength (Relative):
        - Cross-sectional: 0,87
        - Longitudinal: 6,27
        - Overall: 1,06
    Hull space for machinery, storage, compartmentation is cramped
    Room for accommodation and workspaces is cramped
    Poor seaboat, wet and uncomfortable, reduced performance in heavy weather

Wilkołak (1874)
Strzyga (1874)
Rusałka (1874)
Południca (1874)
Wodnik (1875)
Zmora (1875)